sábado, 29 de octubre de 2011

SUPER-HIPER-MEGA Resumen de Latin

SÚPER-HIPER-MEGA Resumen de Latín
Declinaciones
Casos y Funciones
1era Declinación
2da Declinación
Femenino
Masculino
Neutro
Sing
Plural
Sing
Plural
Sing
Plural
Nom (Sujeto/PS)
-a
-ae
-us
-i
-um
-a
Voc (Vocativo)
-a
-ae
-e
-i
-um
-a
Acus (OD/PO/T de prep.)
-am
-as
-um
-os
-um
-a
Gen (MD, en cast. MI)
-ae
-arum
-i
-orum
-i(-ii)
-orum
Dat (OI/ Dat. Posesivo)
-ae
-is
-o
-is
-o
-is
Abl (Circ/T/MD)
-a
-is
-o
-is
-o
-is

3era Declinación (EN CONSONANTE)
3era Declinación (EN VOCAL)
IMP y PF
Fem. y Masc.
Neutro
PAR e IF
Fem. y Masc.
Neutro
Sing
Plural
Sing
Plural
Sing
Plural
Sing
Plural
Nom
N
-es
N
-a
Nom
N
-es
N
-ia
Voc
N
-es
N
-a
Voc
N
-es
N
-ia
Acus
-em
-es
N
-a
Acus
-em
-es
N
-ia
Gen
-is
-um
-is
-um
Gen
-is
-ium
-is
-ium
Dat
-i
-ibus
-i
-ibus
Dat
-i
-ibus
-i
-ibus
Abl
-e
-ibus
-e
-ibus
Abl
-e (*)
-ibus
-i
-ibus
N: Igual que en Nom (te lo da el enunciado, junto con el genitivo); (*): adjetivos en –i.
Pronombres
Personales:
1era Persona
2da Persona
Traducción:
Ego : yo                      tu: tú
Me : me                      te: te
Mihi: mi                     tibi: ti
Mecum: conmigo; tecum : contigo.
Nos y ous à nosotros, vosotros
Nom
Ego
Nos
Nom
Tu
Uso
Ac
Me
Nos
Ac
Te
Uso
Gen
Mei
Nostrum, nostri
Gen
Tui
Uestrum, uestri
Dat
Mihi
Nobis
Dat
Tibi
Uobis
Abl
Me
nobis
Abl
Te
Uobis
Posesivos:

Sing
Plural
1era persona
Meus, mea, meum
Noster, Nostra, nostrum
2da persona
Tuus, tua, tuum
Uester, uestra, uestrum
Interrogativos:
Nom
Quis, qui
Quae
Quid, quod

Masculino
Femenino
Neutro
Quis à usado como sustantivo Ej: Quis uenit? (Quién viene?)
Qui à usado como adjetivo Ej: Qui homo uenit? (Qué hombre viene?
Quid à sustantivo Ej: Quid uides? (Qué ves?)
Quod à adjetivo Ej: Quod templum uides? ( Qué templos ves?)

Para poder diferenciar el Neutro, solo hay que tener en cuenta el Acusativo ya que la diferencia se encuentra ahí.

Tiempos Verbales
Desinencias personales
PERSONA     SINGULAR               PLURAL
Primera          -o/-m                         -mus
Segunda         -s                                 -tis
Tercera           -t                                 -nt 
1° conjugación
2° conjugación
Regnabo
Augebo
Regnabis
Augebis
Regnabit
Augebit
Regnabimus
Augebimus
Regnabitis
Augebitis
Regnabunt
Augebunt
Futuro imperfecto
1° y 2° conjugación:
Tema + b/bi/bu + desinencias personales
3°, 4° y 5° conjugación:
Tema + “e” (“a” en 1° persona singular) + desinencias personales
3° conjugación
4° conjugación
5° conjugación
Reddam
Audiam
Coniciam
Reffes
Audies
Conicies
Reddet
Audiet
Coniciet
Reddemus
Audiemus
Coniemus
Reddetis
Auditeis
Conicietis
Reddent
Audient
Conicient
Irregular
Irregulares
Ero
Feram
Eris
Feres
Erit
Feret
erimus
Feremus
Eritis
Feretis
Erunt
Ferent
El Modo Imperativo
Tiene solo dos tiempos verbales: el Presente y el Futuro. Se usa exclusivamente en la 2da pers. del sing. y del pl.
Presente
2da persona del Singular: tema (sin desinencia)
2da persona del Plural: tema + “te”
3ºy 5º conjugación varía la vocal

1era conj.
2da conj.
3era conj.
4era conj.
5ta conj.
SUM
FERO
2ºpers. Sing.
Sustenta
uale
Scribe
audi
accipe
es
fer
2º pers. Pl.
sustentate
ualete
scribite
audite
accipite
este
ferte





Pretérito Perfecto
Formación: Tema de perfecto+desinencias especiales

Singular
Plural
1era persona
-i
-imus
2da persona
-isti
-istis
3era persona
-it
-erunt   o  -ere
Verbos Irregulares
De mitto, -is, -ere, misi, missum:

Singular
Plural
1era persona
misi
misimus
2da persona
misisti
misistis
3era persona
misit
Miserunt o misere
De sum, es, ese, fui:

Singular
Plural
1era persona
Fui
Fuimus
2da persona
Fuisti
Fuistis
3era persona
fuit
Fuerunt o fuere
De laudo,-as, -are, laudaui, laudatum:

Singular
Plural
1era persona
Laudaui
Laudaimus
2da persona
Laudauisti
laudauistis
3era persona
laudauit
Laudauerunt o laudaere
De infero, -fers, -ferre,-intuli, illatum:

Singular
Plural
1era persona
intuli
intulimus
2da persona
intulisti
intulistis
3era persona
intulit
Intulerunt o intulere

Verbos Compuestos
Compuestos de do: poner, dar (Siguen a la 3era Conjugación)
·         Condo: poner juntos, reunir; construir, fundar, componer
·         Trado: entregar, transmitir
·         Addo: colocar cerca; agregar; traicionar
·         Prodo: poner delante, entregar; traicionar.
·         Reddo: dar a cambio, devolver, remitir, entregar.
·         Perdo: dar o gastar inútilmente, destruir, arruinar
Compuestos de fero: llevar, sobrellevar(Verbo Irregular)
  • Defero : llevar desde lo alto, llevar de un lugar a otro, hacer saber
  • Perfero: llevar( de un punto a otro)
  • Infero: llevar (hacia, contra)
  • Refero : llevar de vuelta, volver a llevar
  • Confero: llevar conjuntamente
  • Aufero: llevar de, sacar, robar
Compuesto de sum(Verbo Irregular)
  • Absum: estar lejos , estar ausente
  • Adsum*: estar cerca, estar presente
  • Desum*: faltar
  • Insum*: estar en o sobre; estar contenido en, haber
  • Intersum*:estar entre, asistir a
  • Obsum*: estar frente a , estar contra, perjudicar
  • Prosum*: estar delante, a favor de, ser útil
  • Praesum*:estar delante, estar al frente, presidir
  • Possum: poder, ser capaz de
  • Supersum*: estar sobre, además; sobrevivir
                                                                                                         *: RIGEN DATIVO.

Verboides: El Infinitivo
El Infinitivo puede estar en Presente, Perfecto y Futuro en Voz Activa y Pasiva.
Presente Activo
Terminación: -are/-ere/-ire
Ej: amare, habere, canere, audire, capere, esse (SUM), ferre (FERO).
Perfecto Activo
Tema de perfecto+ -isse
Ej: amauisse, habuisse, cecinisse, audiuisse, cepisse, fuisse (SUM), tulisse (FERO).

Funciones del Infinitivo:
1)      Es un verboide que cumple funciones del sustantivo y admite modificadores propios del verbo. Puede cumplir las siguientes funciones:
·         Sujeto
S.              P                   S                      P
Ej: (Vigilare leue est); (peruigilare graue est.)
          INF                                   INF
           PREDICADO                                      SUJETO
 Iucundum mihi est praeceptorem fratris tui liberis quaerere
                                                                                                                          INF
·          Objeto Directo (O.D)
                 SUJETO                                 PREDICADO
Ej: Romulus Remusque urbem condere cupiebant.
                                           O.D        INF(N)          N.V
                                                  O.D
·         Predicativo Subjetivo (P.S)
        S               P
Ej: Illud erat uiuere
                N.V         INF
                                                                     P.SUBJ
2)      Es verbo núcleo del predicado en la Proposición Incluida Sustantiva de Infinitivo (P.I.S de INF)
                                 S                    PREDICADO
                                             P          S
Ej: Arria< uiuere fillium> simulabat
                      INF                       N.V
                                             O.D (PIS DE INF)

Proposiciones Incluidas Sustantivas
Es importante recordar que en latín, las PIS no tienen un encabezador, es decir un “que”, que anteceda la PIS. Por esta razón, al traducir, es necesario agregarlo. Las PIS pueden ser objeto directo, sujeto o un predicativo en su forma declarativa. Se pueden formar 2 tipos de PIS:
1)      En estilo directo. No lleva encabezador y enuncia las palabras de alguien. Se suele usar cuando se dice, por ej.: Juan dijo que había ido al parque.

Ej. en Latín:  Arria marito dicebat:< “Fillius bene quieuit libenter cibum sumpsit”>
                                                     Objeto Directo (P.I.S)
2)      Tiene un verbo en Infinitivo y un Sujeto en Acusativo. No tiene encabezador.
El tiempo verbal del Infinitivo  cambia según la relación temporal que se establezca entre la acción de la proposición incluida (Infinitivo) y el núcleo oracional (verbo principal).Puede estar en Presente, Perfecto o Futuro.
Entonces, si el Infinitivo esta en:
Presente: Acción simultánea
Perfecto. Acción anterior
Futuro: acción posterior

Infinitivo Presente     Ej:           S                                             PVS                                
                                               Arria <uiuere filium> simulabat.
                                                                                    INF           Ac.          Pret. Imperfecto
                                                                                                   O.D (PIS)                         NV
El ejemplo anterior  presenta un Infinito Presente, lo que señala que la acción tiene que ser simultánea con la del verbo principal de la oración, en este caso simulabat que se encuentra en pretérito. Dado esto, se traduce:
Arria simulaba que el hijo vivía.

Se encuentra en Pretérito ya que al ser un Infinitivo Presente tiene que cumplir una función de simultaneidad con el verbo principal de la oración, que en este caso está en Pretérito Imperfecto.

Entonces, si en cambio, el verbo principal se encontrara en Presente:
                Ej: Arria< uiuere fillium> simulate.

                                                        Presente
La traducción sería:  Arria simula que el hijo vive.


 Se encuentra en Presente ya que al ser un Infinitivo Presente tiene que cumplir una función de simultaneidad con el  verbo principal de la oración, que en este caso está en Presente.
Infinitivo Perfecto
Ej:
        Dixi <multa signa  fuisse apud omnes Siculos>,       INFINITIVO PERFECTO
             n.v                                 INF.
                                              PERFECTO     ACCIÓN
                                                           N.V                ANTERIOR                 
                                       O.D (PIS de INF)
Traducción: Dije que había habido muchas estatuas en las casas de todos los sicilianos
                                      
Se encuentra en Pretérito Pluscuamperfecto ya que al ser un Infinitivo Perfecto tiene que cumplir una función de anterioridad con respecto al verbo principal, que se encuentra en Pretérito Imperfecto.
ego idem confirmo <nunc ne unum quidem esse.>            INFINITIVO    
                                                                         INF                                                        PRESENTE
                                                                                             PRESENTE         ACCIÓN SIMULTÁNEA
                                                                                                            N.V
                                                              O.D(PIS DE INF)

Traducción: yo mismo sostengo que ahora no hay ni siquiera una sola.

Se encuentra en Presente ya que al ser un Infinitivo Presente tiene que cumplir una función de  simultaneidad  con el verbo principal, que se enceuntra en Presente.

En cambio, si el verbo principal hubiera estado en Presente:
Ej:
      Dico <multa signa fuisse in Sicilia>
         n.v
     (Presente)
                                              INF. PERFECTO
La traducción sería:
 Digo que hubo muchas estatuas en Sicilia

Se encuentra en Pretérito Imperfecto ya que al ser  un Infinitivo Perfecto, tiene que cumplir una función de anterioridad con el verbo principal, que se encuentra en Presente.

Circunstanciales
Circunstanciales de tiempo
Estado en el tiempo:   ablativo o in + ablativo        quando? (cuando?)
                                                                                in: en
Ej: (In) eo    anno romani duos consules creant
     n/s  md     n
              Término
         Quando?
Duración en el tiempo:   acusativo o per + acusativo          quamdiu? (durante cuánto tiempo?)
                                                                                                per: por, a través de, durante
Ej: Romulus (per) multos annos regnat
                      n/s     md      n
                                    Término    
                             Quamdiu?
El Circunstancial de Compañía: Se puede formar con el –cum. La preposición cum es enclítica con pronombres tales como: mecum, tecum, nobiscum, uobiscum.

Proposiciones Incluidas Adverbiales
Proposiciones incluidas adverbiales causales (Circunstancial de Causa)
Implica una estructura interna que repite la de una oración, bimembre o unimembre, en una construcción que puede actuar como sustantiva, como adjetiva o como adverbial. Se forman con los nexos incluyentes quia, quod y quoniam, que pueden traducirse por cualquiera de los incluyentes causales en castellano: porque, puesto, que, ya que, etc.
Ej : Bene est mihi, <quia tibi bene est.>
                                                        N/I
                                                                   P.I.ADV CAUSAL
Proposiciones incluidas adverbiales temporales (Circunstancial de Tiempo)
Pueden estar encabezados por Nexos Relacionantes (Cum o Dum) o Incluyentes.
· Cum: cuando. Es un Nexo Relacionante
El siguiente ejemplo, presenta los dos usos del cum: como relacionantes y como preposición de ablativo.
<Cum pax Romanis cum Porsenna fuit> nouam in femina uirtutem nouo genere honoris,
    n/r                          n/s
        C. Tiempo (P.I.Adv de Tiempo)    
 statua equestri, donauere.
· Dum: mientras. Es un Nexo Relacionante.
Ej: Nimirum didici etiam, <dum in istum inquiro>, artificium nomina.
                                                         N/R
                                                                                  C. Tiempo (PIAdv de Tiempo)

Proposiciones Incluidas Adverbiales Modales (Circunstancial de Modo)
Encabezada por el Nexo Relacionante ut (como), que tiene una función dentro de la proposición.
Ej: Sedeo inter iuuenes, <ut solebam>
                                           N/R
                                                           C.MODO
                                                           (PIAdv de Modo)

Cosas para Recordar:
Adjetivos de segunda clase (Los adjetivos de segunda clase siguen a la 3era Declinación.)
1)      Dos terminaciones: una para Masculino y Femenino y, otra para el Neutro.  Ej: fortis (M y F), forte (N)
2)      Tres terminaciones diferentes, una para cada género.   Ej: acer (M), acris (F), acre (N)
3)      Una sola terminación para los tres géneros(masculino, femenino y neutro)en el Nominativo, y la otra terminación es el Genitivo singular de la 3era Declinación.  Ej:  ingens (Nom M,F y N), ingentis (Gen. Sing)
Dativo posesivo
Con el dativo posesivo se indica que una cosa existe para alguien que está a su disposición y que le pertenece. En castellano, se traduce con el verbo tener.
Desde el punto de vista del poseedor:
1)   sujeto (poseedor) + habeo + o.d (Objeto poseído)
       Ej: Plinii amicus uillam amoenissimimam habebat            Equivalente a la del
            El amigo de Plinio tenía una finca agradabilísima    castellano
2)   dativo (poseedor) + sum + sujeto (Objeto poseído) 
Ej: Plinii amico uilla amoenissima erat. El amigo de Plinio tenía una finca agradabilísima (En realidad, la traducción literal sería: Para el amigo de Plinio existía una finca agradabilísima)
En cambio si se observa desde el punto de vista del objeto poseído, sería:
sujeto (objeto poseído) + sum + genitivo posesivo predicativo (poseedor)
Ej: Villa amoenissima Plinii amici erat. La finca agradabilísima era del amigo de Plinio.
Adverbios derivados de adjetivos
1.    Adverbios derivados de adjetivos de primera clases (temas en –o)
benignus, a, um à benigne
liber, era, erum à libere
pulcher, chra, chrum à pulchre
Algunos adjetivos de primera clase forman adverbios en o: tutus, a, um: tuto; a veces mantienen las dos formas: de certus, a, um, certe y certo.
2.    Adverbios derivados de adjetivos de segunda clase (temas en –i)
Agregan el sufijo –ter al tema en –i
communis, e à comuniter
hacer, acris, acre à acriter
pero de uehemens, entis, uehementerà tema consonántico.
Grados de significación:
·  adjetivo posesivo: honestus, a, um
·  adjetivo superlativo : honestissimus, a , um
·  adverbio posesivo: honeste
·  adverbio superlativo: honestissime [Optimus es superlativo de bonus]